Bina iç tesisatlarında boru çaplarının hesaplanması, TS 6565 ve TS 7363’e göre yapılacaktır. Sistemde gürültü ve titreşimi önlemek amacı ile orta basınçta (300 mbar) gaz hızı maksimum 10 m/s ve alçak basınçta (21 mbar) 6 m/s’ yi geçmemelidir.
İlave ve tadilat projelerinde dairenin doğru katta olup olmadığının belirlenebilmesi için izometri planda kolon hattının, daire branşmanlarına kadar tam olarak çizilmesi gerekir.
Bina ana kolon projesinde her bir bağımsız birimin branşman debisi en az 3,5 m3/h alınmalıdır. (Tablo 13)
Daire içinde (ocak + kombi) sistemine, soba ilave edildiğinde bu cihaz/cihazların debisi toplama aritmetik olarak ilave edilmez. (ocak + kombi+soba=3,5 m3/h)
Daire içi tesisatlarda, toplam tüketim 5m3/h’ i geçmiyorsa kolona debi ilave edilmesine gerek yoktur.
Kazan kapsamına girmeyen kombi ve kat kaloriferi gibi cihazlarda verim değeri hesaba katılmayacaktır. Bu tip cihazlar için kataloglarındaki tüketim değerleri hesaplamalarda kullanılabilir.
Eş zaman faktörü konut sayısına ve mevcutsuz tüketim cihazlarının kombinasyonuna bağlı olarak belirlenir.
Ticari tesisatlarda birden fazla aynı amaçlı ( üretim ) cihaz kullanılması durumunda eş zaman faktörü 1 olarak alınacaktır.
Aynı kolon hattından beslenen ticari mahallere ait ısınma ve sıcak su amaçlı kullanımlarda eş zaman faktörü uygulaması konutlarda olduğu gibi değerlendirilmelidir.
Ticari mahallerde yedek kazan kullanımı olacak ise, sayaç seçimi toplam kapasiteye göre, diğer tüm hesaplamalar ( havalandırma hesabı dahil ) yedek olan cihaz hesaba katılmadan yapılacaktır. Konutlarda ise binanın ısınma ve sıcak su ihtiyacına bakılarak kazanın yedek olduğuna DAĞITIM ŞİRKETİ tarafından karar verilecek ve hesaplamalar ile sayaç seçiminde yedek olan cihaz hesaba katılmayacaktır.
Yedek olan kazan, asıl kazan ile aynı anda başka bir yakıtla kullanılamaz.
Basınç kaybı ve hız hesapları sınır değerler içinde kalıyorsa, doğal gaz tesisatında iki çap birden düşme veya yükselme yapılabilir.
Birleştirilerek kullanılan dairelerin dublex oldukları tapu ile kanıtlanabiliyorsa branşman istenmez. Tapu yoksa ve dublexin her iki katıda ayrı daire hüviyetinde ise (ayrı mutfak ,banyo vs olması şeklinde) merdiven boşluğuna açılan kapı olsun yada olmasın iki branşman istenir ve dublex görünümlü daireye iki bağımsız daire gibi işlem yapılır.
Doğal gaz tesisat hesabı; Diferansiyel yöntem ile yapılır.
a-Gerekli debi (Q)‘ye göre boru çapı tahmini olarak seçilir.
Gerekli debi; bireysel kullanım olan mahallerde eşzaman faktörü ve tüketim değerleri tablosundan (Tablo.13), merkezi sistem, kazan v.b. cihaz kullanılan mahallerde ise cihaz kapasitesinin doğal gazın alt ısıl değerine (hesaplamalarda bu değer 8250 kcal/m3 alınacaktır) ve cihaz verimine bölünmesi ile bulunacaktır.
b- Akış Hızı ( V ) ve Boru Sürtünme Kayıp Değeri ( PR / L ) ‘in bulunması:
Debi (Q) ve Boru Çapı (D) değerlerine bağlı olarak Tablo–14’den; Akış Hızı (V) ve Boru Sürtünme Kayıp Değeri (PR / L) bulunur. Boru sürtünme kayıp değeri ile devredeki boru uzunluğu (L) çarpılarak; devre üzerindeki toplam boru sürtünme kaybı (PR) bulunur.
31 m3/h’ i aşan debi (Q) değerlerinde akış hızı (V) ve boru sürtünme kayıp (PR) değeri aşağıdaki formüllerden yararlanılarak bulunur.
50 mbarg ve daha düşük basınçlar için:
P1 : Giriş basıncı (bar)
P2 : Çıkış basıncı (bar)
R : Gaz sabiti (R = 0.6 alınır)
Q : Gaz debisi (m³/h)
D : Boru çapı (mm.)
V = 353,677 x Q / (D² x P2)
V : Hız (m/sn) V £ 6 m/sn olmalıdır.
c- ( åx ) Toplam sürtünme kayıp katsayısı:
kullanılan bağlantı elemanlarına ait sürtünme kayıp katsayıları tespit edilerek; bağlantı elemanı adetleri ile çarpımlarının aritmetik toplamından toplam sürtünme kayıp katsayısı ( åx ) bulunur.
d- ( DPZ ) Özel direnç kaybı:
DPZ = 3,97*10-3 * åx * V2
Aynı değer, akış hızı (V) ve toplam sürtünme kayıp katsayısı ( åx ) değerlerinden yararlanılarak Tablo – 15’den de bulunabilir.
e- ( DPH ) Yükseklik farkı basınç kaybı / kazancı:
DPH = 0,049*h
Yükseklik farkı (h) yükselmelerde ( – ), düşmelerde ( + ) alınır.
f- ( DPS ) Hat üzerindeki toplam basınç kaybı:
DPS = DPR + DPZ + DPH
formülü ile hesaplanır.
Deneme-yanılma metoduyla basınç kaybının en çok olabileceği nokta belirlenerek; O hat üzerinde uzanan devrelerin basınç kayıpları toplanarak kritik devre basınç kayıp ( DPS ) hesabı yapılır.
Gaz teslim noktası ile cihaz arasındaki basınç kaybı DPS £ 1,8 mbar olmalıdır.
Projede daire içi tesisatı gösterilmeyen bağımsız birimler için:
Gaz teslim noktası ile daire sayaç vanası arasındaki basınç kaybı DPS £ 1,0 mbar olmalıdır.
Aynı kuraldan hareketle yalnızca daire içi tesisatının gösterildiği projelerde:
Daire sayaç vanası ile cihaz arasındaki basınç kaybı DPS £ 0,8 mbar olmalıdır
Merkezi sistem ısıtmalı binalarda, evsel kullanım için vana + kör tapa bırakılıyorsa bu noktaya kadar olan basınç kaybı DPS £ 0,7 mbar olmalıdır.
Yukarıda belirtildiği gibi bulunan tüm değerler sırasıyla bir çizelge üzerine işlenir. (Boru çapı hesaplama çizelgesi)
50 mbarg üstü basınçlar için:
P1 2 – P2 2 =29,160 x L x Q 1.82 / D 4.82
P1 : Giriş basıncı (bar)
P2 : Çıkış basıncı (bar)
L : Boru boyu ( m)
Q : Gaz debisi (m³/h)
D : Boru (Anma) çapı (mm.)
V = 353,677 x Q / (D² x P2)
V : Hız (m/sn) V £ 10 m/sn olmalıdır.
Domestik regülatörün sayaçtan sonra tesis edildiği durumlarda; gaz teslim noktası ile sayaç arasındaki hat üzerinde oluşabilecek basınç kaybı en fazla 20 mbar olmalıdır. Bunun dışındaki hatlar için yerel kayıplar göz önüne alınmaksızın sadece seçilen çaplara göre hız kontrolü yapılır.