Lpg Nedir ?
Ekonomik ve güvenli bir enerji kaynağı görevi gören gaz karışımıdır.
LPG, çeşitli farklı oranlarda karıştırılan Propan ve Bütan gazlarından oluşur. İçinde ayrıca az miktarda hidrokarbonlar ve asal gazlar bulunur.
Bu gazlar petrol kuyularında ve doğal gaz yataklarında bulunur, birbirlerine karıştırılarak LPG üretimi petrol rafinerisinde yapılır. Bu karışım, doğal durumunda iken gaz halindedir.
LPG çevre dostu bir yakıttır, çünkü ne kurşun ne de benzin içermemektedir.
LPG güvenli mi ?
Doğru montaj halinde LPG benzinden daha güvenlidir denilebilir. LPG çarpma tahribat deneylerinden geçmiş, giriş kilitleme ve aşırı sıcaklık kontrol valflı basınçlı dökme çelik depolarda muhafaza edilmektedir. Bu valf, şiddetli taşıt yangınlarında LPG'nin genleşmesi halinde bile kontrollü miktarlarda LPG çıkışına müsaade eder. Bu kontrollü yanma, depoyu standard benzin deposundan daha güvenli yapmaktadır.
Sistemin eğitimli personel tarafından monte edilmesi halinde uygun malzeme kullanılmakta, parçalar güvenli yerlere monte edilmekte, yakıt boruları egzoz borularının uzağından geçirilmekte ve montajın ardından çalışma ayar değerleri kurularak kaçak testi yapılmaktadır.
LPG'li dönüşümü yapılmış bir taşıtta gaz kaçağından şüpheleniliyorsa, aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir:
- Propan buharları havadan daha ağırdır ve zeminde (bodrumda, kanalizasyonda) toplanır.
- Tüm tutuşturma kayaklarını (alevler, sigara, pipo, ısıtıcılar, pilot ışıklar) elimine ediniz.
- Mümkünse kaçağın kaynağını kapatınız.
- Garaj kapısını açık bırakarak havalandırma yapınız.
- Zemindeki drenaj deliklerine su püskürterek havalandırılmasını sağlayınız.
- Propan kokusu gidinceye kadar hiçbir ateşleyiciyi çalıştırmayınız.
Dönüşümü kimler yapabilir ?
LPG sistemleri yalnızca yetkili iş yerlerinde ve bu konuda eğitimli personel tarafından monte edilmelidir. 28 Kasım 1997 tarih ve 23184 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Tebliğ ile LPG dönüşümü yapan işyerleri için yeni düzenlemeler yürürlüğe sokulmuştur. Bu düzenlemeler aşağıdaki gibi özetlenebilir:
- Araçlarda LPG dönüşüm montajlarının projesine uygun eğitilmiş uzman kişilerce yapılması,
- LPG dönüşümü yapılan araçların LPG kullandıkları ruhsatlarına işlenilmesi,
- Araç dönüşüm yerleri TSE'den belgelendirilmesi,
- Araçların LPG kullandıkları ön ve arka cama yapıştırılacak etiketle belirlenmesi
- TSE'den alınacak araçların istasyonlarda yapılan yıllık muayenelerinde sızdırmazlık raporunun araç sahibinden istenmesi,
- LPG'li araçlar kapalı yerlerde park edilmemesi gibi hükümler ihtiva etmektedir.
Araçların LPG sistemine dönüştürülmesi için dönüşümü firmalardan istenen bilgi ve belgeler ise şunlardır:
1. Yetkili bir mühendis ve mühendisin yetki belgesi fotokopisi,
2. Mühendislik dönüşüm yapan firma arasında iş sözleşmesi fotokopisi,
3. Mühendisin imza sirküsü fotokopisi,
4. Her tip prototip araç için üniversiteden veya TSE'den alınacak gaz sızdırmazlık raporu
5. Karayolu uygunluk belgesi-Mühendis tarafından tasdikli
6. Trafik tescil belgesi-Mühendis tarafından tasdikli
7. Hesap formları (Ağırlık ve denge hesapları)-Mühendis tarafından tasdikli
8. Her tip araç için LPG montaj proje resmi çizilip odaya kayıtlı mühendisçe onaylanacaktır.
9. Üretilecek araçlarla ilgili ciro belirtilecek ve harç yatırılacak.
Aracınıza LPG dönüşüm sistemi montajı yapıldıktan sonra kullanılan malzemelerin ve yapılan montajın standartlara uygun olup olmadığı konusunda mutlaka Makine Mühendisleri Odasına kontrol ettirilmesi ve Montaj Tespit Raporunun alınması önerilmektedir.
Lpg kalite standardı var mı ?
EN 589 standardı, Avrupa Birliği Ülkeleri tarafından uyulması zorunlu olan otomotiv yakıtı olarak kullanılan LPG' ye ilişkin kalite standardıdır. Standart araç motoruna ve çevreye zararlı bazı bileşenlerin belirlenen seviyelerin altında tutulmasını zorunlu kılmaktadır. Sürekli gelişen benzin kalitesine ve motor teknolojilerine paralel olarak EN 589 standardı da sürekli olarak geliştirilmekte ve uyulması gereken kuralların sınırları giderek daraltılmaktadır. Türkiye'de de Mart 1996'da TS EN 589 olarak Türkçe'ye çevrilmiş ve ihtiyari standart olarak yayınlanmıştır. TS EN 589' a göre;
- Oto gaz en az 89 oktan sayısına sahip olacaktır.
- Oto gaz 40C0' de 9 bar işletme basıncını sağlayacaktır.
- Kış mevsimi sayılan 1 Ekim - 31 Mart tarihleri arasında -5C0' de 1,5 bar işletme basıncını sağlayacaktır. (% 60 Propan - %40 Bütan karışımı kullanılacaktır.)
Lpg dönüşüm kitlerinin kalite standardı var mı ?
Oto gaz kitleri için ülkemizde TSE standardının yanı sıra Avrupa ve dünyanın bir çok ülkesinde de geçerli olan en önemli kalite standardı ECE-R 67.01'dir. Bu standarda göre üretim yapmayan firmaların ürünleri bir çok ülke tarafından kabul görmemektedir. Firmamızın bütün ürünleri ECE-R 67.01 Standardlarına göre üretilmektedir.
LPG vuruntuya sebep olur mu ?
Silindir içinde alevin ulaşmadığı bölgede oluşan yanma lokal basınç yükselmesine ve vurma sesinin oluşmasına neden olur. Sadece LPG değil, gerekli oktan numarasının altında her yakıt motorda vuruntu oluşmasına neden olacaktır. Düşük seviyedeki vuruntu motora zarar vermez, ancak sürekli ve yüksek seviyede vuruntu, güç kaybına, motorda aşırı ısınmaya ve motorun zarar görmesine neden olabilir. LPG için en az motor oktan numarası (MON) Avrupa otogar standardı EN 589'da belirtildiği gibi 89 olmalıdır. Aracınızın performans ve ömrüne olumsuz etkilerini önlemek için satın aldığınız LPG' nin en az 89 MON' a sahip olduğundan emin olunması gerekir.
LPG kendi içersinde homojendir ve partikül içermez. Bu partiküller yüksek devirlerde vuruntuya sebep olurlar ve motor ömrünü azaltırlar. Bu sebeplerden dolayı LPG daha avantajlı durumdadır.
Bir yakıtın oktan sayısı yanma kalitesinin ve özellikle de zor koşullara dayanma yeteneğinin bir ölçüsüdür. Araç performansının düşmesinden ve hatta motorun hasar görmesinden kaçınmak için benzinin veya Lpg' nin motora uygun bir oktan kalitesine sahip olması gerekmektedir.
Kaliteli bir yanma, yakıt yanma odasında yanarken sorunsuz bir alevlenmeyle gerçekleşir. Ancak yakıt ve hava karışımının parçaları oda içinde alevden önce kendiliğinden patlayacak olursa, "vuruntu" adı verilen olay meydana gelir.
Sıralı Sistem
Sıralı enjeksiyon sistem, enjeksiyonlu araçlarda LPG kullanımı için geliştirilmiş olan en son sistemdir. Sıralı sistemin diğer LPG dönüşüm sistemlerine göre farkı, benzinli araçlarda bulunan ECU ( elektronik Kontrol Ünitesi ) benzeri bir ECU beyin tarafından kontrol edilmesidir. ECU beyin her bir enjektörün her bir silindire gönderilecek olan gaz miktarını ve zamanını hesaplayarak gazın silindirlere püskürtülmesini sağlar.
Emniyetli Dolum Seviyesi
Emniyetli dolum seviyesi araçlardaki dolum kitleri için tank kapasitesinin %80'idir. Örnek olarak 40 litre'lik tanka maksimum 32 litre dolum yapılmalıdır. Ayrıca dolum sırasında aracı daha fazla gaz almak niyetiyle sallamak ve şamandıranın sapmasını sağlamak yanlıştır. Tankın ve dolayısıyla sürücünün emniyeti riske atılmamalıdır.
Gaz Tüketimi Fazla İse
Hava filtresi temizlenmeli gerekirse değiştirilmelidir. Rölanti ve tam güç ayarları kontrol edilmelidir. Ateşleme avansı kontrol edilmeli, benzinli çalışmaya göre biraz yüksek olmalıdır.
Teknik Faydalar
Tam yanma nedeniyle, motor yağının kullanım süresi uzmaktadır.
Yağ değiştirme kilometresi 2-3 kat artmaktadır.
Motor parçalarının aşınmasını geciktirir.
Oktan sayısının yüksek olması nedeniyle vuruntuyu önler.
Çevresel Faydalar
Temiz, verimli, yanma gerçekleşir; tortu ve atık bırakmadan tamamıyla yanar.
Tüm ticari kullanımdaki yakıtlara göre çevreye yayılan gaz emisyonu LPG kullanımında çok düşüktür.
Benzine göre %30 oranında ozon tabakasına daha az zarar verir.
Açık havada hemen buharlaşması nedeniyle, toprak ve suda ya çok az ya da hiç kirlenmeye sebep olmaz.
Benzine Neden Alternatif ?
Motorlu araçlarda yakıt olarak kullanılması halinde ciddi bir yakıt tasarrufu sağlaması ve çevre kirliliği yaratmaması, LPG'nin dünyanın birçok ülkesinde benzin yerine tercih edilmesine neden olmuştur.
Her yıl LPG kullanan motorlu taşıt sayısının artış göstermesi ise yapılan tercihin bir başka ifadesidir.
Motorlu araçların çalışmaları sırasında kullandıkları benzin, motorin gibi yakıtlar motorda tam olarak yanmadan dışarı atılması ve egzos gazları içinde karbonmonoksid, azotoksit ve kükürtdioksit gibi zehirli gazların bulunması sonucu çevreyi kirletirler. Oysa motorlu araçlarda LPG kullanılması halinde, motorda bu yakıtın yanması tam olarak gerçekleştiğinden egzostan çevreyi kirletici gazlar çok daha düşük seviyede çıkmaktadır.
Büyük Tasarruf Sağlıyor?
Ülkemizde yaklaşık 12 yıldır kullanılan Lpg'nin temel tercih sebebi ekonomik nedenlerdir. Benzine göre %50-60 oranında yüksek performansla tasarruf sağlar.
Diğer ülkelerde hükümet politikalarıyla desteklenmiştir. Buna en güzel örnekleri Tokyo'daki taksilerin Lpg kullanmalarının zorunlu kılınması ve ingiliz kraliyet ailesinin araçlarına Lpg taktırmalarını gösterebiliriz.
Ekonomik ve güvenli bir enerji kaynağı görevi gören gaz karışımıdır.
LPG, çeşitli farklı oranlarda karıştırılan Propan ve Bütan gazlarından oluşur. İçinde ayrıca az miktarda hidrokarbonlar ve asal gazlar bulunur.
Bu gazlar petrol kuyularında ve doğal gaz yataklarında bulunur, birbirlerine karıştırılarak LPG üretimi petrol rafinerisinde yapılır. Bu karışım, doğal durumunda iken gaz halindedir.
LPG çevre dostu bir yakıttır, çünkü ne kurşun ne de benzin içermemektedir.
LPG güvenli mi ?
Doğru montaj halinde LPG benzinden daha güvenlidir denilebilir. LPG çarpma tahribat deneylerinden geçmiş, giriş kilitleme ve aşırı sıcaklık kontrol valflı basınçlı dökme çelik depolarda muhafaza edilmektedir. Bu valf, şiddetli taşıt yangınlarında LPG'nin genleşmesi halinde bile kontrollü miktarlarda LPG çıkışına müsaade eder. Bu kontrollü yanma, depoyu standard benzin deposundan daha güvenli yapmaktadır.
Sistemin eğitimli personel tarafından monte edilmesi halinde uygun malzeme kullanılmakta, parçalar güvenli yerlere monte edilmekte, yakıt boruları egzoz borularının uzağından geçirilmekte ve montajın ardından çalışma ayar değerleri kurularak kaçak testi yapılmaktadır.
LPG'li dönüşümü yapılmış bir taşıtta gaz kaçağından şüpheleniliyorsa, aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir:
- Propan buharları havadan daha ağırdır ve zeminde (bodrumda, kanalizasyonda) toplanır.
- Tüm tutuşturma kayaklarını (alevler, sigara, pipo, ısıtıcılar, pilot ışıklar) elimine ediniz.
- Mümkünse kaçağın kaynağını kapatınız.
- Garaj kapısını açık bırakarak havalandırma yapınız.
- Zemindeki drenaj deliklerine su püskürterek havalandırılmasını sağlayınız.
- Propan kokusu gidinceye kadar hiçbir ateşleyiciyi çalıştırmayınız.
Dönüşümü kimler yapabilir ?
LPG sistemleri yalnızca yetkili iş yerlerinde ve bu konuda eğitimli personel tarafından monte edilmelidir. 28 Kasım 1997 tarih ve 23184 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Tebliğ ile LPG dönüşümü yapan işyerleri için yeni düzenlemeler yürürlüğe sokulmuştur. Bu düzenlemeler aşağıdaki gibi özetlenebilir:
- Araçlarda LPG dönüşüm montajlarının projesine uygun eğitilmiş uzman kişilerce yapılması,
- LPG dönüşümü yapılan araçların LPG kullandıkları ruhsatlarına işlenilmesi,
- Araç dönüşüm yerleri TSE'den belgelendirilmesi,
- Araçların LPG kullandıkları ön ve arka cama yapıştırılacak etiketle belirlenmesi
- TSE'den alınacak araçların istasyonlarda yapılan yıllık muayenelerinde sızdırmazlık raporunun araç sahibinden istenmesi,
- LPG'li araçlar kapalı yerlerde park edilmemesi gibi hükümler ihtiva etmektedir.
Araçların LPG sistemine dönüştürülmesi için dönüşümü firmalardan istenen bilgi ve belgeler ise şunlardır:
1. Yetkili bir mühendis ve mühendisin yetki belgesi fotokopisi,
2. Mühendislik dönüşüm yapan firma arasında iş sözleşmesi fotokopisi,
3. Mühendisin imza sirküsü fotokopisi,
4. Her tip prototip araç için üniversiteden veya TSE'den alınacak gaz sızdırmazlık raporu
5. Karayolu uygunluk belgesi-Mühendis tarafından tasdikli
6. Trafik tescil belgesi-Mühendis tarafından tasdikli
7. Hesap formları (Ağırlık ve denge hesapları)-Mühendis tarafından tasdikli
8. Her tip araç için LPG montaj proje resmi çizilip odaya kayıtlı mühendisçe onaylanacaktır.
9. Üretilecek araçlarla ilgili ciro belirtilecek ve harç yatırılacak.
Aracınıza LPG dönüşüm sistemi montajı yapıldıktan sonra kullanılan malzemelerin ve yapılan montajın standartlara uygun olup olmadığı konusunda mutlaka Makine Mühendisleri Odasına kontrol ettirilmesi ve Montaj Tespit Raporunun alınması önerilmektedir.
Lpg kalite standardı var mı ?
EN 589 standardı, Avrupa Birliği Ülkeleri tarafından uyulması zorunlu olan otomotiv yakıtı olarak kullanılan LPG' ye ilişkin kalite standardıdır. Standart araç motoruna ve çevreye zararlı bazı bileşenlerin belirlenen seviyelerin altında tutulmasını zorunlu kılmaktadır. Sürekli gelişen benzin kalitesine ve motor teknolojilerine paralel olarak EN 589 standardı da sürekli olarak geliştirilmekte ve uyulması gereken kuralların sınırları giderek daraltılmaktadır. Türkiye'de de Mart 1996'da TS EN 589 olarak Türkçe'ye çevrilmiş ve ihtiyari standart olarak yayınlanmıştır. TS EN 589' a göre;
- Oto gaz en az 89 oktan sayısına sahip olacaktır.
- Oto gaz 40C0' de 9 bar işletme basıncını sağlayacaktır.
- Kış mevsimi sayılan 1 Ekim - 31 Mart tarihleri arasında -5C0' de 1,5 bar işletme basıncını sağlayacaktır. (% 60 Propan - %40 Bütan karışımı kullanılacaktır.)
Lpg dönüşüm kitlerinin kalite standardı var mı ?
Oto gaz kitleri için ülkemizde TSE standardının yanı sıra Avrupa ve dünyanın bir çok ülkesinde de geçerli olan en önemli kalite standardı ECE-R 67.01'dir. Bu standarda göre üretim yapmayan firmaların ürünleri bir çok ülke tarafından kabul görmemektedir. Firmamızın bütün ürünleri ECE-R 67.01 Standardlarına göre üretilmektedir.
LPG vuruntuya sebep olur mu ?
Silindir içinde alevin ulaşmadığı bölgede oluşan yanma lokal basınç yükselmesine ve vurma sesinin oluşmasına neden olur. Sadece LPG değil, gerekli oktan numarasının altında her yakıt motorda vuruntu oluşmasına neden olacaktır. Düşük seviyedeki vuruntu motora zarar vermez, ancak sürekli ve yüksek seviyede vuruntu, güç kaybına, motorda aşırı ısınmaya ve motorun zarar görmesine neden olabilir. LPG için en az motor oktan numarası (MON) Avrupa otogar standardı EN 589'da belirtildiği gibi 89 olmalıdır. Aracınızın performans ve ömrüne olumsuz etkilerini önlemek için satın aldığınız LPG' nin en az 89 MON' a sahip olduğundan emin olunması gerekir.
LPG kendi içersinde homojendir ve partikül içermez. Bu partiküller yüksek devirlerde vuruntuya sebep olurlar ve motor ömrünü azaltırlar. Bu sebeplerden dolayı LPG daha avantajlı durumdadır.
Bir yakıtın oktan sayısı yanma kalitesinin ve özellikle de zor koşullara dayanma yeteneğinin bir ölçüsüdür. Araç performansının düşmesinden ve hatta motorun hasar görmesinden kaçınmak için benzinin veya Lpg' nin motora uygun bir oktan kalitesine sahip olması gerekmektedir.
Kaliteli bir yanma, yakıt yanma odasında yanarken sorunsuz bir alevlenmeyle gerçekleşir. Ancak yakıt ve hava karışımının parçaları oda içinde alevden önce kendiliğinden patlayacak olursa, "vuruntu" adı verilen olay meydana gelir.
Sıralı Sistem
Sıralı enjeksiyon sistem, enjeksiyonlu araçlarda LPG kullanımı için geliştirilmiş olan en son sistemdir. Sıralı sistemin diğer LPG dönüşüm sistemlerine göre farkı, benzinli araçlarda bulunan ECU ( elektronik Kontrol Ünitesi ) benzeri bir ECU beyin tarafından kontrol edilmesidir. ECU beyin her bir enjektörün her bir silindire gönderilecek olan gaz miktarını ve zamanını hesaplayarak gazın silindirlere püskürtülmesini sağlar.
Emniyetli Dolum Seviyesi
Emniyetli dolum seviyesi araçlardaki dolum kitleri için tank kapasitesinin %80'idir. Örnek olarak 40 litre'lik tanka maksimum 32 litre dolum yapılmalıdır. Ayrıca dolum sırasında aracı daha fazla gaz almak niyetiyle sallamak ve şamandıranın sapmasını sağlamak yanlıştır. Tankın ve dolayısıyla sürücünün emniyeti riske atılmamalıdır.
Gaz Tüketimi Fazla İse
Hava filtresi temizlenmeli gerekirse değiştirilmelidir. Rölanti ve tam güç ayarları kontrol edilmelidir. Ateşleme avansı kontrol edilmeli, benzinli çalışmaya göre biraz yüksek olmalıdır.
Teknik Faydalar
Tam yanma nedeniyle, motor yağının kullanım süresi uzmaktadır.
Yağ değiştirme kilometresi 2-3 kat artmaktadır.
Motor parçalarının aşınmasını geciktirir.
Oktan sayısının yüksek olması nedeniyle vuruntuyu önler.
Çevresel Faydalar
Temiz, verimli, yanma gerçekleşir; tortu ve atık bırakmadan tamamıyla yanar.
Tüm ticari kullanımdaki yakıtlara göre çevreye yayılan gaz emisyonu LPG kullanımında çok düşüktür.
Benzine göre %30 oranında ozon tabakasına daha az zarar verir.
Açık havada hemen buharlaşması nedeniyle, toprak ve suda ya çok az ya da hiç kirlenmeye sebep olmaz.
Benzine Neden Alternatif ?
Motorlu araçlarda yakıt olarak kullanılması halinde ciddi bir yakıt tasarrufu sağlaması ve çevre kirliliği yaratmaması, LPG'nin dünyanın birçok ülkesinde benzin yerine tercih edilmesine neden olmuştur.
Her yıl LPG kullanan motorlu taşıt sayısının artış göstermesi ise yapılan tercihin bir başka ifadesidir.
Motorlu araçların çalışmaları sırasında kullandıkları benzin, motorin gibi yakıtlar motorda tam olarak yanmadan dışarı atılması ve egzos gazları içinde karbonmonoksid, azotoksit ve kükürtdioksit gibi zehirli gazların bulunması sonucu çevreyi kirletirler. Oysa motorlu araçlarda LPG kullanılması halinde, motorda bu yakıtın yanması tam olarak gerçekleştiğinden egzostan çevreyi kirletici gazlar çok daha düşük seviyede çıkmaktadır.
Büyük Tasarruf Sağlıyor?
Ülkemizde yaklaşık 12 yıldır kullanılan Lpg'nin temel tercih sebebi ekonomik nedenlerdir. Benzine göre %50-60 oranında yüksek performansla tasarruf sağlar.
Diğer ülkelerde hükümet politikalarıyla desteklenmiştir. Buna en güzel örnekleri Tokyo'daki taksilerin Lpg kullanmalarının zorunlu kılınması ve ingiliz kraliyet ailesinin araçlarına Lpg taktırmalarını gösterebiliriz.